W drugiej połowie 1922 r. Kielce stały się miejscem stacjonowania 2. Pułk Artylerii Polowej Legionów. Rodowód tej jednostki wywodził się ze zorganizowanego przez kpt. Jan Maciej Bold w warszawskiej Cytadeli 7. Pułku Artylerii Polowej, z którym w czerwcu 1919 r. połączono 10. Pułk Artylerii Polowej. Podczas wojny polsko-bolszewickiej oddział brał udział w walkach na froncie litewsko-białoruskim, a w czasie walk odwrotowych w lecie 1920 r. część pułku walczyła w ramach 17. Dywizji Piechoty. Pozostałe pododdziały stawiały opór Armii Konnej Budionnego. W walkach poległo 73 żołnierzy pułku, 20 zostało odznaczonych za męstwo krzyżami Virtuti Militari, a 70 Krzyżami Walecznych.
W czasie przewrotu majowego w 1926 r. pułk poparł marszałka Piłsudskiego i wysłał do Warszawy wydzielone pododdziały, które jednak nie wzięły udziału w walkach. W 1931 r. w ramach reorganizacji armii jednostka zmieniła nazwę na 2. Pułk Artylerii Lekkiej Legionów. Pułkiem dowodzili kolejno: płk. Czesław Piotr Bzowski, płk Jan Bold, ppłk dr Stanisław Mańkowski, ppłk Jan Bigo, płk dypl. Henryk Romiszowski oraz ppłk Mieczysław Dunin-Horkawicz. Etatowy skład pułku wynosił 822 żołnierzy, w tym: 53 oficerów, 103 podoficerów, 666 szeregowych oraz 445 koni. Podstawowym uzbrojeniem były francuskie armaty 75 mm wz.1897 Schneider oraz austriackie haubice 100 mm wz.1914/19. W latach 1931–1936, przy udziale władz miasta, wybudowano nowoczesne koszary i plac ćwiczeń na Stadionie Leśnym w Kielcach.
W okresie międzywojennym 2. Pułk Artylerii Lekkiej Legionów odgrywał dużą rolę w życiu miasta. Opiekował się kieleckimi harcerzami i młodzieżą szkolną, m.in. patronował Szkole Powszechnej nr 9 na Baranówku, dbając o wychowanie patriotyczne młodzieży. Organizowane pokazy artyleryjskie, zawody sportowe i konkursy hippiczne były wielką atrakcją dla mieszkańców Kielc. Podobnie jak corocznie obchodzone 12 czerwca święto pułkowe oraz uroczyste defilady wojskowe odbywające się w czasie wymarszów i powrotów pułku z poligonów.
27 sierpnia 1939 r. rozpoczęto mobilizację alarmową, a 1 września pułk w składzie 2. Dywizji Piechoty Legionów znalazł się w odwodzie Armii „Łódź”. W kampanii wrześniowej żołnierze pułku walczyli najpierw m.in. pod Borową Górą i Tuszynem, a następnie pod Trzcianką i Bobrową oraz pod Ołtarzewem i Zakroczymiem. Tylko niewielka część pułku przedostała się do Warszawy i Modlina i wzięła udział w ich obronie.
Z zawieruchy wojennej ocalał sztandar pułku, który 18 września 1939 r. żołnierze zakopali w lesie pod Celestynowem. Obecnie sztandar przechowywany jest w zbiorach Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie.
Do dnia dzisiejszego tradycję pułku podtrzymuje działające w Kielcach Stowarzyszenie Rodzin i Sympatyków 2. Pułku Artylerii Lekkiej Legionów.
Leszek Dziedzic
Spis ilustracji:
1. Portret zbiorowy żołnierzy 1 baterii I dywizjonu oraz kadry oficerskiej 2 Pułku Artylerii Lekkiej Leg., Kielce, lata 30. XX w.
2. Poświęcenie sztandaru 2 Pułku Artyleri Lekkiej Leg. przez kieleckiego biskupa sufragana Franciszka Sonika i biskupa polowego Wojska Polskiego gen. Józefa Gawlinę, Kielce, 1937 r.
3. Konny pododdział 2 Pułku Artylerii Lekkiej Legionów na pl. Wolności, Kielce, lata 30. XX w.
4. Żołnierze 2 PAL Leg. na poligonie przy haubicach, Niwki Daleszyckie, 1932 r.
