Historia muzeum

Idea powołania do życia muzeum poświęconego historii Kielc sięga początków kieleckiego muzealnictwa. Dzieje miasta zaistniały na wystawach i w zbiorach utworzonego w Kielcach w 1908 roku muzeum Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Nawiązano wówczas do najstarszych w dziejach Kielc kolekcji o charakterze muzealnym tworzonych w XIX wieku w Akademii Górniczej i Szkole Wojewódzkiej, przypominano o działalności naczelnika powiatu kieleckiego, kolekcjonera i mecenasa sztuki – Tomasza Zielińskiego i pasji kolekcjonerskiej rodziny Jarońskich.

Muzeum Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, kierowane w latach 1908-1933 przez Tadeusza Szymona Włoszka, weterana powstania styczniowego, gromadziło eksponaty przyrodnicze, geologiczne, archeologiczne i historyczne, zgodnie z zasadami powstającego w Królestwie Polskim ruchu regionalistycznego.

W okresie międzywojennym kilkakrotnie podejmowano próby zorganizowania w Kielcach Muzeum Historii Kielc, Muzeum Ziemi Kieleckiej czy Muzeum Regionalnego. Ta ostatnia inicjatywa miała także związek z dziejami kieleckiego pałacu biskupów krakowskich. Wojewoda kielecki poparł pomysł Komitetu Społecznego, polegający na nadbudowie północnego skrzydła pałacu i przeniesieniu tam urzędów z korpusu głównego (siedziby Urzędu Wojewódzkiego) oraz utworzeniu Muzeum Ziemi Kieleckiej. Brak datków od społeczeństwa miasta spowodował poprzestanie na rekonstrukcji pałacu w latach 30.

 

Tadeusz Szymon Włoszek w Muzeum
Tadeusz Szymon Włoszek

 

W roku 1924 Zarząd Okręgu Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Kielcach wystosował petycję do Rady Miejskiej w sprawie Muzeum Ziemi Kieleckiej. Nowy budynek miał być wybudowany według projektu architekta Wacława Borowieckiego na placu pocerkiewnym z wykorzystaniem materiału pochodzącego z rozbiórki. Inicjatywy te popierał Związek Polskich Nauczycieli Szkół Powszechnych, szczególnie w czasie V Zjazdu Regionalnego w Kielcach w 1925 roku.

Historię miasta i regionu pokazano na Wystawie Świętokrzyskiej zorganizowanej przez kieleckie muzeum PTK w 1936 roku. Starania o propagowanie przeszłości Kielc znalazły także odbicie w regulaminie utworzonej w 1935 roku Rady Artystyczno-Konserwatorskiej miasta Kielc, specjalnej komisji działającej w łonie Rady Miejskiej. Jeden z punktów regulaminu stanowił, że „Rada zatroszczy się o archiwum i muzeum miejskie, a kustoszem tegoż będzie osoba wyłoniona przez Radę”. Kolejnym etapem, w którym nawiązano do idei muzeum historii miasta, było zorganizowanie w 1938 roku w południowo-zachodniej części parteru kieleckiego pałacu biskupów krakowskich Sanktuarium Marszałka Józefa Piłsudskiego i Muzeum Legionów propagującego legionową przeszłość miasta i regionu.

Tuż przed II wojną światową zainicjowano organizację Muzeum Ziemi Kieleckiej i koncepcję budowy siedziby Muzeum Świętokrzyskiego. W marcu 1939 roku Rada Artystyczno-Konserwatorska zaproponowała, aby wystąpić do Zarządu Miejskiego o przydzielenie w formie darowizny placu o powierzchni do 3000 m2 na folwarku „Psiarnia” w celu budowy Muzeum Świętokrzyskiego. Ostatnim aktem nowych inicjatyw, mających na celu poprawę sytuacji kieleckiego muzealnictwa, była uchwała Rady Miejskiej z 1939 roku o przekazaniu placu pod budowę gmachu muzealnego.

W czasie II wojny światowej zbiory Muzeum Świętokrzyskiego PTK uległy rozproszeniu, zachowały się m.in. cenne archiwalia dokumentujące okres powstań narodowych, lata I wojny światowej i II Rzeczypospolitej. Dzieje kieleckiego muzealnictwa do 1950 roku były związane z pozostałościami przedwojennego Muzeum Świętokrzyskiego. Komitet Organizacyjny Muzeum Regionalnego w Kielcach, przejął część zespołu kamienic przy kieleckim Rynku, a pierwszym dyrektorem placówki został Juliusz Nowak-Dłużewski, zastąpiony w 1947 roku przez Edmunda Massalskiego, przyrodnika i krajoznawcę. W latach 50. XX wieku powstała inicjatywa, rozpropagowana przez Jana Pazdura, utworzenia Muzeum Techniki w Kielcach, które zajęłoby się ochroną tego „co jeszcze ocalało w postaci materialnych zabytków na obszarze Zagłębia Staropolskiego”.

W następnych latach, podobnie jak w okresie międzywojennym, próbowano zainicjować powstanie Muzeum Historii Kielc lub choćby stałej ekspozycji historycznej. Należy wskazać też na działania podejmowane w Muzeum Świętokrzyskim (później Narodowym), których efektem była urządzenie czterech czasowych wystaw prezentujących dzieje miasta: IX wieków Kielc (1971), Kielce w latach I wojny światowej (1981), Kielczanie – pokolenie nadziei. Kielce w latach 1918-1939 (1993), Od rozbiorów do niepodległości (1998).

Idee ochrony dziedzictwa regionalnego były propagowane przez Towarzystwo Przyjaciół Kielc, które w 1986 roku zaproponowało utworzenie Muzeum Historii Kielc. Równocześnie podejmowano inicjatywy mające na celu zorganizowanie stałej wystawy historycznej lub Muzeum Historii Kielc jako oddziału Muzeum Narodowego albo samodzielnego Muzeum Historycznego; projektowano także założenie w Kielcach Muzeum Techniki (1988); zagadnienia te omawiano także na posiedzeniach Rady Miasta Kielc w latach 90. W kołach muzealnych podejmowano również próby organizacji Muzeum Historii Kielc lub stałej ekspozycji historycznej. W latach 1993-1994 powstała koncepcja utworzenia stałej wystawy historycznej Z dziejów Kielc w północnym skrzydle pałacu biskupów krakowskich, ukazująca rolę miasta w dziejach gospodarczych regionu.

W latach 90. w Dziale Historii Muzeum Narodowego powstawały kolejne wersje scenariusza stałej wystawy historycznej Dzieje Kielc, modyfikowanego zgodnie z bieżącymi potrzebami i projektami nowych lokalizacji. Po wielu dziesięcioleciach od powstania pomysłu stworzenia muzeum miejskiego pierwszego września 2006 r. Rada Miasta Kielc podjęła uchwałę o zainicjowaniu działalności nowej placówki muzealnej, a 30 października instytucja otrzymała swoją siedzibę w wyremontowanej XIX-wiecznej kamienicy przy ul. Świętego Leonarda 4.

Budynek Muzeum Historii KielcMuzeum Historii Kielc mieści się w kamienicy wybudowanej w połowie XIX w. na placu zakupionym w 1843 r. przez Towarzystwo Kredytowe Ziemskie, jak pisze Jan Leszek Adamczyk, wyłączonym „z dawnego folwarku Daleszczyna przy ul. Leonarda pod budowę budynku na pomieszczenie biur Dyrekcji Szczegółowej” TKZ. Podpiwniczona, jednopiętrowa kamienica z piętrową oficyną od podwórza, posiadała klasycyzującą, jedenastoosiową fasadę z wejściem na osi budynku. W latach 80-tych XIX w. Dyrekcja Szczegółowa TKZ przeniosła się do nowego budynku postawionego na sąsiedniej posesji (obecnie gmach Banku Przemysłowo Handlowego). Od tej pory kamienica przy ul. Świętego Leonarda 4 przechodziła różne koleje losu. W 1913 r. stała się siedzibą powołanego w Kielcach w 1908 r. Muzeum Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, należącego wraz z bogatą biblioteką do kieleckiego oddziału PTK. W tym miejscu Muzeum PTK prowadziło działalność do 1943 r. kierowane kolejno przez kustoszy Tadeusza Szymona Włoszka i Sylwestra Kowalczewskiego. 

Zasłużony dla kieleckiego muzealnictwa Tadeusz Sz. Włoszek mieszkał w kamienicy muzealnej, tutaj także spotykał się ze swoimi współpracownikami, regionalistami i uczniami kieleckich szkół zainteresowanymi krajoznawstwem. W 1936 r. kieleckie Muzeum zorganizowało głośną na całą Polskę „Wystawę Świętokrzyską” promującą region kielecki, jego historię i tradycje. Od tej pory Muzeum Świętokrzyskie PTK nosiło imię Stefana Żeromskiego.

Po II wojnie światowej zbiory muzealne Towarzystwa przeniesiono do nowej siedziby w kieleckim Rynku, gdzie w 1950 r. rozpoczęło działalność państwowe Muzeum Świętokrzyskie (obecnie Muzeum Narodowe).
Przy ul. Świętego Leonarda 4 (w okresie PRL ul. Moniuszki) mieściły się do końca XX w. różne instytucje państwowe i samorządowe, m.in. w latach 1950-1993 Specjalistyczne Przychodnie Lekarskie, a od 1993 r. Zakłady Sprzętu Medycznego oraz Biblioteka Medyczna. W 1976 r. kamienicę wpisano do rejestru zabytków, potwierdzając jednocześnie jej szczególne miejsce w granicach układu urbanistyczno-krajobrazowego Kielc.
W 2004 r. rozpoczęto remont budowli, a 30 października 2006 r. obiekt przekazano do użytkowania powołanemu przez Radę Miasta Muzeum Historii Kielc.

 

Rada Muzeum Historii Kielc

prof. zw. dr hab. Adam Massalski - przewodniczący
dr Andrzej Rembalski
mgr Anna Kwaśnik- Gliwińska
prof. dr hab. Jerzy Szczepański
dr hab. prof. UJK Krzysztof Bracha
dr Jan Główka
Grzegorz Sowiński
Augustyna Nowacka
Anna Żmudzińska