17 września 1939 r. bez wcześniejszego wypowiedzenia wojny Armia Czerwona wkroczyła na teren Rzeczypospolitej Polskiej łamiąc polsko-sowiecki pakt o nieagresji. Realizowała w ten sposób ustalenia zawarte w tajnym protokole paktu Ribbentrop-Mołotow, który 23 sierpnia 1939 r. podpisany został w Moskwie.
17 września 1939 r. o godz. 3 w nocy Wacław Grzybowski – ambasador Polski w Moskwie został wezwany na Kreml, gdzie oświadczono mu, że państwo polskie przestało istnieć i w związku z tym rząd ZSRR postanowił wziąć w opiekę ludność zachodniej Ukrainy i Białorusi. Jednocześnie komisarz spraw zagranicznych ZSRR Wiaczesław Mołotow poinformował, że Armia Czerwona dostała rozkaz przekroczenia granicy z Polską. Ambasador nie przyjął tej noty, co miało jednak tylko symboliczne znaczenie.
Londyński „Times” określił wydarzenia z 17 września 1939 roku pchnięciem Polski nożem w plecy. Anglia i Francja złożyły w Moskwie noty protestacyjne.
Dyrektywa Naczelnego Wodza Wojska Polskiego marszałka Edwarda Śmigłego-Rydza nakazywała unikania walki z Armią Czerwoną, chyba że żołnierze zostaną zaatakowani i wycofanie się na teren Rumunii i Węgier.
Sowiety wkroczyły. Nakazuję ogólne wycofanie na Rumunię i Węgry najkrótszymi drogami. Z bolszewikami nie walczyć, chyba w razie natarcia z ich strony lub próby rozbrojenia oddziałów. Zadanie Warszawy i miast, które miały się bronić przed Niemcami – bez zmian. Miasta, do których podejdą bolszewicy, powinny z nimi pertraktować w sprawie wyjścia garnizonów do Węgier lub Rumunii.
Rząd polski zdecydował się opuścić terytorium państwa, by na emigracji kontynuować walkę. Granicę rumuńską w Kutach prezydent Ignacy Mościcki, premier gen. Felicjan Sławoj Składkowski wraz z rządem i naczelny wódz marsz. Edward Śmigły-Rydz przekroczyli 18 września po północy. Władze Rumunii ulegając naciskom m.in. ze strony Niemiec i ZSRR, internowały przywódców Polski umożliwiając przejęcie władzy gen. Władysławowi Sikorskiemu.
Pomimo rozkazu Naczelnego Wodza w wielu miejscach dochodziło jednak do starć z Armią Czerwoną, w których zginęło ok. 2,5 tys. polskich żołnierzy, a ok. 20 tys. było rannych i zaginionych. Do niewoli trafiło ok. 250 tys. żołnierzy, w tym ponad 10 tys. oficerów, którzy decyzją Biura Politycznego WKP(b) z 5 marca 1940 r. zostali zamordowani przez NKWD m.in. w Katyniu i Charkowie.
Spis ilustracji:
1. Wkroczenie Armii Radzieckiej w granice Polski 17 września 1939 r.
2. Nadzwyczajne wydanie „Kuriera Warszawskiego” z 18 września 1939 r. z informacją o napaści ZSRR na Polskę.
3, 4. Radzieckie plakaty propagandowe z września 1939 r.
5, 6. Dwa z pięciu propagandowych znaczków wydanych przez pocztę ZSRR w 1940 r. z napisem: Oswobodzenie bratnich narodów zachodniej Ukrainy i zachodniej Białorusi 17 IX 1939 r.
7. Gazeta radziecka z 21 września 1939 r. z propagandową fotografią radosnego powitania Armii Radzieckiej przez ludność Kresów 17 września 1939 r.
Wszystkie ilustracje pochodzą z domeny publicznej.
