12 stycznia 1945 r. o godz. 03:00 w nocy Armia Czerwona zaatakowała pozycje niemieckie w rejonie Stopnicy, a 13 stycznia, po przełamaniu niemieckiej obrony, oddziały radzieckie sforsowały Czarną Nidę i przez Bilczę skierowały się w stronę Kielc. Niemiecki kontratak, w którym wzięło udział ok. 1400 czołgów i dział samobieżnych, doprowadził do bitwy pancernej, porównywalnej zaciętością działań do bitwy na Łuku Kurskim. 14 stycznia Rosjanie sforsowali Nidę, a Niemcy ostatecznie przeszli już tylko do obrony.
Pierwsi żołnierze radzieccy dotarli do wschodnich granic Kielc nad ranem 15 stycznia 1945 r. a około godziny 18:00 wkroczyli do miasta także od południa i południowego zachodu. 16 stycznia niemieckie oddziały, które wyrwały się z okrążenia pod Morawicą na kilka godzin ponownie opanowały Kielce, ale w ciągu dnia zostały ostatecznie wyparte.
W czasie walk o miasto spłonęło 57 budynków, a 10% domów odniosło poważne uszkodzenia, zginęło też 129 mieszkańców. Jako potencjalny punkt obserwacyjny uszkodzona została także wieża na kościele św. Wojciecha. Na ulicach pozostało około 40 wraków pojazdów pancernych, które następnie ściągnięto w okolice dworca kolejowego i Wojewódzkiego Domu Kultury. W raporcie sporządzonym dla Komitetu Centralnego Polskiej Partii Robotniczej w Warszawie stwierdzono: „miasto na ogół mało zburzone. Ale niemal wszystkie szyby w mieście wybite. Sklepy zamknięte”. Z kolei prasa lokalna szeroko rozpisywała się o bohaterstwie Armii Czerwonej.
W walkach o miasto zginęło 248 żołnierzy Armii Radzieckiej, natomiast Niemcy w Kielcach i okolicy stracili 6 tys. żołnierzy oraz 224 czołgi i działa samobieżne.
Ilustracje:
- Znaczek „Kielce 15. I. 1945” z serii „Wyzwolenie dziesięciu miast” wydany przez Pocztę Polską w 1945 r.
- Centrum Kielc w 1945 r.
- Uszkodzony niemiecki czołg w Kielcach w styczniu 1945 r.
- „Pomnik wdzięczności” Armii Czerwonej wystawiony w 1945 r. na skwerze Stefana Żeromskiego. Usunięty w 1990 r.
Źródło: MHKi, Fotopolska.
