4 lipca 1946 roku mógł być w Kielcach kolejnym spokojnym, letnim dniem. Niestety, zapisał się jako jedna z największych tragedii powojennej Polski.
Tego dnia w kamienicy przy ul. Planty 7/9 doszło do brutalnego pogromu Żydów, którzy po wojnie schronili się w Kielcach. Bezpośrednią przyczyną wybuchu przemocy była pogłoska o rzekomym porwaniu ośmioletniego chłopca przez Żydów. Choć dziecko w rzeczywistości przebywało u rodziny na wsi, to jego opowieść o uwięzieniu wywołała falę nienawiści.
Na miejsce przybyli milicjanci i żołnierze, a wkrótce dołączył do nich tłum mieszkańców. W atmosferze paniki, dezinformacji i antysemickich nastrojów rozpoczęły się brutalne ataki. Ofiary były bite, wyciągane z budynku, wyrzucane przez okna i rozstrzeliwane. Zginęło co najmniej 44 Żydów oraz 2 Polaków, którzy próbowali ich bronić. Wśród zamordowanych wielu miało jeszcze na przedramionach numery z obozów koncentracyjnych.
Jedną z ofiar była 16-letnia Baila Gertner – jedyna ocalała z całej swojej rodziny. Przetrwała obóz koncentracyjny Auschwitz-Birkenau, a po wojnie zamieszkała w kamienicy przy ul. Planty. Marzyła o wyjeździe do Palestyny i rozpoczęciu nowego życia. Jej marzenia przerwała przemoc, której nie zdołała uniknąć.
Choć okoliczności pogromu wciąż są przedmiotem historycznych badań i sporów, jedno pozostaje niepodważalne, tego dnia w Kielcach zginęli niewinni ludzie.
W 79. rocznicę tamtych tragicznych wydarzeń zapraszamy do udziału w obchodach organizowanych przez Stowarzyszenie im. Jana Karskiego:
4 lipca 2025 r. (piątek)
- godz. 14:00 – Cmentarz Żydowski w Kielcach (al. Na Stadion). Międzyreligijna modlitwa w intencji ofiar oraz o pokój na świecie.
- godz. 16:00 – Kamienica przy ul. Planty 7. Zgromadzenie przed miejscem tragedii. Następnie planowany jest marsz pamięci pod Pomnik Menory (al. IX Wieków Kielc) – miejsce upamiętnienia Żydów zamordowanych podczas Holocaustu i likwidacji getta.
Pamiętajmy!
Pamięć to zobowiązanie.
Fotografie:
1. Baila Gertner. "Ostrowiec; A Monument on the Ruins of an Annihilated Jewish Community", www.jewishgen.org/yizkor/ostrowiec.
2. 8 lipca 1946 rok. Pogrzeb ofiar pogromu na cmentarzu żydowskim w Kielcach. Fot. Jerzy Baranowski/PAP
