BITWA O KIELCE 12-16 STYCZNIA 1945
Po klęskach wojsk niemieckich w 1943 r. pod Stalingradem i na Łuku Kurskim na froncie wschodnim nastało widmo początku końca III Rzeszy. Latem 1944 r. wojska 1. Frontu Ukraińskiego pod dowództwem marszałka Iwana Koniewa, sforsowały Wisłę i na jej zachodnim brzegu uchwyciły przyczółek baranowsko-sandomierski. 1. Front Ukraiński miał za zadanie osłaniać od południa uderzenie na Wielkopolskę 1. Frontu Białoruskiego marszałka Georgija Żukowa. Na Kielce zamierzano uderzyć od południa, otwierając drogę głównym siłom radzieckim w kierunku na Śląsk i Wrocław. Siły 1. Frontu Ukraińskiego na początku stycznia 1945 r. liczyły prawie 1 mln 100 tys. żołnierzy i ponad 3200 czołgów oraz dział samobieżnych. Uderzenie w rejonie Kielc wyznaczające początek operacji Wiślańsko-Odrzańskiej zaplanowano pierwotnie na 9 stycznia. Na prośbę Aliantów o przyspieszenie ataku, Stalin postąpił wprost przeciwnie, ostatecznie decydując o opóźnieniu ofensywy o 3 dni.
12 stycznia 1945 r. o godz. 03:00 w nocy rozpoczęło się radzieckie półgodzinne przygotowanie artyleryjskie, połączone z rozpoznaniem walką, a następnie o godz. 08:00 Armia Czerwona rozpoczęła prawie dwugodzinną nawałę artyleryjską i decydujący atak na pozycje niemieckie w rejonie Stopnicy. 13 stycznia po przełamaniu niemieckiej obrony oddziały radzieckie dotarły do rzeki Nidy. Część z nich sforsowała Czarną Nidę i przez Bilczę skierowała się na Kielce. Niemiecki kontratak, w którym wzięło udział ok. 1400 czołgów i dział samobieżnych, doprowadził do bitwy pancernej, porównywalnej zaciętością działań do bitwy na Łuku Kurskim. Po zakończonym klęską niemieckim natarciu, na polach pomiędzy Chmielnikiem a Morawicą pozostało około 180 zniszczonych pojazdów pancernych. 14 stycznia większość sił szybkich 1. Frontu Ukraińskiego sforsowała Nidę, a Niemcy ostatecznie przeszli już tylko do obrony.
Pierwsi żołnierze radzieccy dotarli do wschodnich granic Kielc nad ranem 15 stycznia 1945 r. Mimo zaciekłego oporu broniących się wojsk niemieckich, opanowali znaczną część miasta, docierając do rzeki Silnicy. Około godziny 18:00 czerwonoarmiści wkroczyli do miasta także od południa i południowego zachodu. Szczególnie silny obszar niemieckiej obrony stanowiła linia Silnicy i okolice dworca kolejowego. Następnego dnia, 16 stycznia, wycofujące się od strony Morawicy niemieckie oddziały, które wyrwały się z okrążenia na kilka godzin ponownie opanowały Kielce, ale w ciągu dnia zostały ostatecznie wyparte.
Pomimo, że główne starcie radzieckich i niemieckich wojsk pancernych rozegrało się na południe od Kielc, to jednak w czasie walk miasto poważnie ucierpiało, zwłaszcza na skutek ostrzału artyleryjskiego. Spłonęło 57 budynków, a 10% domów odniosło poważne uszkodzenia, zginęło też 129 mieszkańców. Jako potencjalny punkt obserwacyjny uszkodzona została także wieża na kościele św. Wojciecha. Na ulicach Kielc pozostało około 40 wraków pojazdów pancernych, które następnie ściągnięto w okolice dworca kolejowego i WDK.
W walkach o miasto zginęło 248 żołnierzy Armii Radzieckiej. Po stronie niemieckiej straty były dużo wyższe. W Kielcach i najbliższej okolicy Niemcy stracili 6 tys. żołnierzy oraz 224 czołgi i działa samobieżne.
Leszek Dziedzic
Wszystkim zainteresowanych tematem polecam trzy pozycje wydawnicze poświęcone bitwie o Kielce:
- Norbert Bączyk, Kielce 1945, Warszawa 2003
- Konrad Maj, Tropem jednej z największych bitew pancernych na ziemiach polskich. Styczeń 1945 r., Morawica 2021
- Henryk Stańczyk, Walec wojny w południowej Polsce 1944-1945, Oświęcim 2014
Ilustracje:
1a i b. Nekrolog Obergefreitera Aloisa Obermeiera, który zginął podczas walk pod Kielcami 15 stycznia 1945 r.
2. Żołnierze radzieccy wkraczający do Kielc, 15 stycznia 1945 r.
3. Transport ludności do prac przy budowie niemieckich umocnień wokół Kielc.
