1 września 1939 r. o godz. 4.45 Niemcy rozpoczęły wojnę z Polską ostrzałem polskiej Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte. Mieszkańcy Kielc o wojnie dowiedzieli się o godz. 5.45 z komunikatu Polskiego Radia. 1 i 2 września miasto było bombardowane przez niemieckie samoloty, a już 3 września do miasta dotarła fala uchodźców cywilnych i wycofujących się żołnierzy.
Początkowo obronę Kielc organizował ppłk. Aleksander Idzik, wcześniejszy zastępca dowódcy 4. Pułku Piechoty Legionów, stacjonującego w Kielcach. Wieczorem 3 września przybył do Kielc płk dypl. Kazimierz Glabisz, oficer do zleceń Naczelnego Wodza, z rozkazem zamknięcia szosy Kraków-Warszawa. Miało to osłonić koncentrujące się odwody Armii „Prusy” przed atakiem Niemców. 4 września polskie oddziały, których trzon stanowiły 4 Pułk Piechoty Legionów oraz formowany w Kielcach 154. Pułk Piechoty, zostały wycofane z miasta i zajęły pozycje blokując szosę krakowską w rejonie Dąbrowy. 5 września przed południem do miasta próbowały wkroczyć oddziały niemieckiej 2. Dywizji Lekkiej dowodzonej przez gen. Georga Stumma. Płk Wacław Wilniewczyc samorzutnie sformował oddział z żołnierzy wycofujących się przez Kielce i zorganizował obronę miasta w rejonie Kadzielni. Wsparci przez płk. Glabisza samochodami pancernymi i artylerią stoczyli oni przy Kadzielni całodzienny bój, ponosząc duże straty. Wieczorem obrońcy wycofali się z miasta.
Po zajęciu Kielc Niemcy zgrupowali całą posiadaną broń pancerną w północnej części Kielc.
6 września około godziny pierwszej w nocy polska kompania 28. Pułku Piechoty zaatakowała zgrupowanie Wehrmachtu w rejonie Szydłówka, niszcząc wiele pojazdów. Ale już w godzinę później Niemcy rozpoczęli atak na polskie pozycje. Pod Dąbrową natknęli się na zaporę przeciwczołgową i pod ostrzałem artylerii pospiesznie wycofali się. W południe około 20 nieprzyjacielskich czołgów zaatakowało polskie pozycje od północy. W wyniku ostrzału trwającego do wieczora i znaczącej przewagi sprzętowej Niemcy zdołali przejąć kontrolę nad szosą do Warszawy. Część polskich oddziałów wycofała się w rejon Łącznej, ppłk Idzik z częściami 1 i 2 batalionu 154. Pułku Piechoty pozostał w lesie po wschodniej stronie szosy.
7 września na pozostałe pod Dąbrową oddziały polskie Niemcy skierowali silny ogień artylerii, nieco później od strony Zagnańska pojawiły się niemieckie czołgi. Zmusiło to obrońców do wycofania się pod osłoną zmroku. Część oddziałów wycofała się na północ w stronę stolicy, pozostałe przeszły za Wisłę. Miasto zostało ostatecznie zajęte przez Wehrmacht. Niemiecka okupacja Kielc trwała do 15 stycznia 1945 roku.
Leszek Dziedzic
Ilustracje:
1 - 2. Dworzec Kolejowy Kielcach po bombardowaniu, wrzesień 1939 r. Zbiory MHKi,
3. Jeńcy polscy na ul. Dużej, wrzesień 1939. Zbiory MHKi,
4. Płk. Kazimierz Glabisz. Domena publiczna,
5., 6. Pomnik „Żołnierzom Września 1939 r.” w Kajetanowie. Źródło: https://www.partykula.pl/pomnik-w-kajetanowie-kolo-kielc/
