Latem 1980 roku fala strajków ogarnęła Polskę. W Szczecinie, Gdańsku i Jastrzębiu podpisano trzy kluczowe porozumienia, które przeszły do historii jako Porozumienia Sierpniowe. Dokumenty te zakończyły protesty robotnicze i stały się fundamentem dla powstania Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”. Po raz pierwszy w realiach PRL władze zgodziły się na powstanie niezależnej organizacji społecznej, która miała prawo reprezentować interesy milionów pracowników.
Porozumienia sierpniowe miały charakter przełomowy. Uznawały prawo do strajku, gwarantowały powstanie nowych, samorządnych związków zawodowych, zapowiadały ograniczenie cenzury i przywrócenie do pracy osób represjonowanych. Były wyrazem jedności i determinacji robotników, a zarazem początkiem wielkiego ruchu społecznego, który w krótkim czasie zjednoczył około dziesięciu milionów Polaków. „Solidarność” stała się fenomenem na skalę światową, łącząc ludzi o różnych poglądach i doświadczeniach.
Latem 1980 roku fala protestów dotarła także do Kielc i regionu świętokrzyskiego. W sierpniu krótkotrwałe strajki wybuchły w Fabryce Samochodów Specjalizowanych Polmo-SHL, w Fabryce Łożysk Tocznych Iskra, w Zakładach Metalowych Predom-Mesko w Skarżysku Kamiennej oraz w Fabryce Samochodów Ciężarowych w Starachowicach.
29 sierpnia 1980 r. rozpoczął się strajk w FŁT Iskra. Na czele Komitetu Strajkowego stanął Ryszard Iwańczyk. Następnego dnia pracownicy przedstawili 32 postulaty. Oprócz poparcia dla robotników z Wybrzeża domagano się dopuszczenia przedstawicieli MKS Wybrzeże do środków masowego przekazu. Powołano wówczas Komisję Kontroli Społecznej, która miała rozliczać dyrekcję z realizacji żądań.
11 września w Fabryce Łożysk Tocznych wybuchł kolejny strajk. Komisja Kontroli Społecznej przekształciła się w Komitet Strajkowy, a wśród postulatów pojawiło się żądanie utworzenia niezależnych związków zawodowych. W tym czasie jednodniowe i dwudniowe akcje protestacyjne miały miejsce również w innych zakładach Kielc: w FSS Polmo-SHL, w Zakładach Urządzeń Chemicznych i Armatury Przemysłowej Chemar, w Centrum Produkcyjnym Pneumatyki Prema oraz w przedsiębiorstwie Transbud.
13 września 1980 r. przedstawiciele sześciu kieleckich zakładów utworzyli w Iskrze Międzyzakładowy Komitet Założycielski Kieleckich Niezależnych Samorządnych Związków Zawodowych. Zredagowano akt konstytucyjny nowej organizacji. Dwa dni później, 15 września, deklarację wstąpienia do NSZZ podpisało 45 przedstawicieli z 12 zakładów pracy.
Pierwszym przewodniczącym MKZ został Tadeusz Janaszek z Zakładów Chemar. 24 września w Warszawie przedstawiciel MKZ Mirosław Domińczyk podpisał deklarację przystąpienia do Krajowej Komisji Porozumiewawczej. 27 września powołano 18-osobowy Zarząd Oddziału Świętokrzyskiego, a jego siedzibą stał się budynek przy ul. Świętokrzyskiej 10a w Kielcach.
Tak tworzyła się świętokrzyska „Solidarność” – od pierwszych strajków w sierpniu, przez kolejne akcje protestacyjne, aż po powstanie regionalnych struktur nowego, niezależnego związku.
MLT
Ilustracja:
Dar Pana Andrzeja Jaworka, sztandar NSZZ Solidarność z roku 1980 FŁT „Iskra”, zbiory MHKi
