Orzełek Armii Krajowej z lat 1942-1945 z Kielecczyzny; ze zbiorów Muzeum Historii Kielc.
14 lutego 1942 r. rozkazem Naczelnego Wodza, gen. Władysława Sikorskiego przemianowano działający od 13 listopada 1939 r. Związek Walki Zbrojnej na Armię Krajową, w skład której weszli wszyscy żołnierze zakonspirowanych sił zbrojnych Polskiego Państwa Podziemnego. Była integralną częścią Polskich Sił Zbrojnych podporządkowaną Naczelnemu Wodzowi. Działała na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w granicach sprzed 1939, okupowanej przez Niemcy i ZSRR. Działalność ZWZ-AK w latach 1941-1943 to stopniowe przechodzenie od akcji sabotażowo-dywersyjnych do działań dywersyjno-partyzanckich. Strategicznym celem AK było przeprowadzenie powstania powszechnego w okupowanej Polsce w ostatniej fazie II wojny światowej.
Okręg Radomsko-Kielecki AK używał kryptonimów Jodła, Rolnik, Maliny działał w latach 1939-1944 na obszarze dawnego województwa kieleckiego. Kielce były siedzibą Komendy Okręgu do października 1940 r., jeszcze w strukturach ZWZ, a później Komenda mieściła się w Radomiu, Skarżysku, ponownie w Kielcach i w Częstochowie. Komendantami Okręgu byli: płk dypl. Leopold Endel-Ragis („Wiesław”, „Śląski”, „Lipiński”), płk Feliks Jędrychowski („Ostroga”), płk dypl. Stanisław Dworzak („Daniel”, „Przemysław”, „Tęcza”) i płk Jan Zientarski („Mieczysław”", „Lin”).
Rozwijające się struktury ZWZ-AK na terenie Kielc objęły niebawem wszystkie większe zakłady pracy. Komórki konspiracyjne powstały w Zakładach „Społem”, na kolei, w fabrykach „Granat” i „Ludwików”. Zorganizowano też oddziały w poszczególnych rejonach i dzielnicach miasta. W kwietniu 1940 r. powołano specjalny pion dywersyjny pod nazwa Związek Odwetu, przekształcony później w Kierownictwo Dywersji (Kedyw). Na jego czele stali kolejno: por. Henryk Jaworski, por. Hipolit Krogulec i por. Jan Piwnik. W mieście funkcję oddziałów Kedywu spełniały grupy specjalne, dowodzone przez Mariana Sołtysiaka, Zbigniewa Kruszelnickiego i Zygmunta Firleya. W Górach Świętokrzyskich oddział por. „Ponurego” prowadził regularne bitwy z wojskami niemieckimi. Komendant obwodu kieleckiego od 1943 r. był mjr Józef Włodarczyk. Archiwum ZWZ-AK mieściło się w dworku Laszczyków przy ul. Jana Pawła II. Pod koniec okupacji przez kilka dni w Kielcach w magazynach „Społem” miał swoją kwaterę Komendant Główny AK, gen. Leopold Okulicki. Na początku sierpnia 1944 r. w związku z akcją „Burza" rozpoczęła się mobilizacja, podczas której większość członków AK z terenu Kielc znalazła się w 4 Pułku Legionów AK, z którym odbyła kampanię m.in. w lasach przysuskich, koneckich i włoszczowskich.
Leszek Dziedzic