Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką został ustanowiony polskim świętem państwowym. z inicjatywy Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w 2018 r. „W hołdzie Obywatelom Polskim – bohaterom, którzy w akcie heroicznej odwagi, niebywałego męstwa, współczucia i solidarności międzyludzkiej, wierni najwyższym wartościom etycznym, nakazom chrześcijańskiego miłosierdzia oraz etosowi suwerennej Rzeczypospolitej Polskiej, ratowali swoich żydowskich bliźnich od Zagłady zaplanowanej i realizowanej przez niemieckich okupantów”. Jest obchodzony 24 marca – w rocznicę śmierci ośmioosobowej rodziny Ulmów z Markowej koło Łańcuta. Ciężarnej Wiktorii i Józefa oraz ich sześciorga dzieci, których niemieccy żandarmi rozstrzelali za ukrywanie Żydów.
W czasie okupacji ziem polskich przez III Rzeszę, Żydzi na mocy niemieckich rozporządzeń byli stygmatyzowani obowiązkiem noszenia gwiazdy Dawida, przenoszeni do gett, a ostatecznie zgładzeni w obozach zagłady. Od jesieni 1941 r. wszelkie formy pomocy Żydom niesione przez Polaków karane były śmiercią. Ofiarna i konsekwentna pomoc Polaków pozwoliła jednak przetrwać realizowaną akcję eksterminacyjną dziesiątkom tysięcy Żydów. (https://www.sprawiedliwi.org.pl/)
Symbolicznym miejscem upamiętniającym działania Polaków na rzecz ich żydowskich sąsiadów jest muzeum w Markowej na Podkarpaciu otwarte 17 marca 2016 r. Jest to pierwsza w Polsce placówka muzealna zajmująca się tematyką ratowania ludności żydowskiej na okupowanych ziemiach polskich podczas Zagłady. Jest też ono ważnym głosem w dyskusji na temat postawy Polaków wobec Zagłady. (https://sprawiedliwi.org.pl/pl/historie-pomocy/katalog-historii/polki-i-polacy-zamordowani-za-pomoc-zydom)
W Kielcach w ramach obchodów Narodowego Dnia Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką zorganizowane zostały następujące wydarzenia:
- w dniach 18 marca – 30 kwietnia 2024 – prezentacja wystawy „Samarytanie z Markowej. Ulmowie – Polacy zamordowani przez Niemców za pomoc Żydom” (Centrum Edukacyjne IPN „Przystanek Historia” w Kielcach);
- dnia 26 marca 2024 – konferencja edukacyjna dla nauczycieli „Polska pomoc w obliczu Zagłady – edukacja i pamięć” (Centrum Edukacyjne IPN „Przystanek Historia” w Kielcach)
Spis ilustracji:
- Fragment Muru Pamięci przy budynku synagogi z tabliczkami poświęconymi Sprawiedliwym z terenów kielecczyzny.
- Niemieckie obwieszczenie zakazujące Polakom udzielania pomocy Żydom.
- Awers medalu Sprawiedliwy wśród Narodów Świata przyznanego kielczance Mariannie Sowiar-Chodnikiewicz.
- Mur Pamięci przy budynku synagogi poświęcony Polakom ratującym Żydów w czasie okupacji hitlerowskiej odsłonięty w 1996 r. z okazji obchodów 50-tej rocznicy pogromu kieleckiego.
