Urodził się 18 maja 1920 r. w Wadowicach. Po maturze w Wadowicach studiował filologię polską na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1946 r. otrzymał święcenia kapłańskie. Po studiach w Rzymie pracował jako wikariusz w Niegowici k. Bochni i w Krakowie. W 1958 r. mianowany biskupem pomocniczym archidiecezji krakowskiej, a w 1963 r. arcybiskupem i metropolitą krakowskim. Uczestniczył w pracach Soboru Watykańskiego II. Jako arcybiskup krakowski dokonał reorganizacji struktur archidiecezji, zreformował kurie, zainicjował synody: archidiecezjalny i metropolitalny. Popierał ruch ekumeniczny i dialog międzyreligijny, m.in. z Żydami; mecenas nauki i kultury oraz autorytet moralny dla wiernych i działaczy opozycji demokratycznej. Uprawiał też silnie zintelektualizowaną twórczość literacką (pod pseudonimami Andrzej Jawień, Stanisław Andrzej Gruda, Piotr Jasień)
16 października 1978 r. wybrany na papieża. Szczególną cechą pontyfikatu Jana Pawła II było pielgrzymowanie; papież odbył 104 podróże zagraniczne – wielokrotnie przejeżdżał do Polski. Zagraniczne pielgrzymki papieża miały konsekwencje społeczno-polityczne. Papieżowi przypisuje się wpływ na procesy demokratyzacji w krajach rządzonych przez dyktatury (np, Filipiny, Haiti, Chile, i Paragwaj), a zwłaszcza na upadek komunizmu (przyczyniły się do tego jego pielgrzymki do Polski, poparcie udzielone Solidarności, oraz nauczanie, w którym wiele miejsca poświęcał prawom człowieka).
W dniu 13 maja 1981 r., podczas audiencji generalnej na Placu św. Piotra w Rzymie o godzinie 17:19, Jan Paweł II został postrzelony przez zamachowca.
Jest autorem 14 encyklik; jego pontyfikat był jednym z najdłuższych w historii Kościoła. Kielce odwiedził podczas pielgrzymki w 1991 r., odprawił wówczas mszę na lotnisku w Masłowie. Zmarł 2 kwietnia 2005 r. w Rzymie.
Wielokrotnie upamiętniony w przestrzeni i nazewnictwie Kielc.
Jego imię nadano w 1986 r. części ul. Gen. Karola Świerczewskiego, biegnącej przez Wzgórze Zamkowe przy katedrze i Krakowską Rogatkę.