6 sierpnia 1914 r. z krakowskich Oleandrów wyruszyła dowodzona przez Józefa Piłsudskiego Pierwsza Kompania Kadrowa – około 150 strzelców ze Związku Strzeleckiego i Drużyn Strzeleckich. Skromnie umundurowani, często bez płaszczy i pełnego ekwipunku, ale przepełnieni zapałem, o godz. 9.45 w Michałowicach obalili rosyjskie słupy graniczne, przekraczając granicę zaboru i symbolicznie rozpoczynając nowy etap walki o niepodległość.
12 sierpnia 1914 r., około godziny 11:00, do południowych przedmieść Kielc dotarł patrol kawaleryjski strzelców pod dowództwem Władysława Prażmowskiego „Beliny”. Około 13:30 w Kielcach pojawiła się Pierwsza Kompania Kadrowa pod dowództwem Kazimierza Piątka „Herwina”. Ten oddział, utworzony z inicjatywy Piłsudskiego, miał wywołać powstanie narodowe na ziemiach zaboru rosyjskiego. Tego samego dnia w centrum miasta doszło do potyczki z rosyjskim patrolem samochodowym — zginęło dwóch oficerów, a tragicznie postrzelony został kielczanin Zygmunt Sielski.
Wkroczenie strzelców do Kielc było dużym zaskoczeniem dla mieszkańców. Mimo to część kielczan, zwłaszcza młodzież i działacze niepodległościowi, witała wkraczających entuzjastycznie. Strzelcy zakwaterowali się w hotelu „Bristol” oraz w domach osób wrogo nastawionych do władzy carskiej.
Choć plan powstania nie powiódł się, a Kadrówka opuściła miasto już następnego dnia, wydarzenie to stało się początkiem legendy Legionów Polskich. 19 sierpnia Wojsko Polskie wróciło do Kielc, a Pierwsza Kompania Kadrowa przekształciła się w I Pułk Piechoty, który rozrósł się do I Brygady Legionów — formacji mającej kluczowe znaczenie w odzyskaniu niepodległości przez Polskę.
Tradycję tamtych wydarzeń upamiętnia organizowany od 1924 r. „Marsz Szlakiem I Kompanii Kadrowej” z krakowskich Oleandrów do Kielc. W okresie międzywojennym odbyło się 15 edycji marszu (w 1934 r. został odwołany z powodu powodzi). Po II wojnie światowej został zakazany, ale w 1981 r. środowiska niepodległościowe wznowiły go, mimo że w latach 80. jego organizacja wiązała się z represjami i licznymi trudnościami. Od 1989 r. Marsz odbywa się bez przeszkód, w formule nawiązującej do tradycji przedwojennej, a uczestniczą w nim żołnierze, harcerze, organizacje strzeleckie, młodzież szkolna i miłośnicy historii z całej Polski.
Unikalny film z edycji marszu z 1926 r., pokazujący uczestników i wizytę Józefa Piłsudskiego w Kielcach, można obejrzeć tutaj: https://www.youtube.com/watch?v=iFnoaN9E658.
Ilustracja: Bankiewicz Czesław ps. „Skaut” składa meldunek Józefowi Piłsudskiemu (autor nieznany)
